Etyczny profil "Familiaris consortio"

Artykuł koncentruje się na etycznym aspekcie „Familiaris Consortio”, zakładając równocześnie bogatą problematykę pastoralną. Pytanie etyczne, które pojawiało się wraz z ukazaniem się tego dokumentu wiązało się z nastrojami wahania i oczekiwania w wyniku ujawnienia się silnej opozycji wobec nauki zawartej w encyklice „Humanae Vitae” Pawła VI. Adhortacja nie podejmuje bezpośredniej polemiki z przeciwnikami nauki Kościoła, lecz przedstawia pozytywny wykład całościowej nauki na temat powołania małżeństwa i rodziny. Powołanie stanowi w tym dokumencie podstawową kategorię teologiczno-moralną, wyjaśniającą i uzasadniającą istotne wymogi moralne małżeństwa i rodziny i przenoszącą życie ludzkie na poziom świętości. Powołanie ma swe źródło w Boskim planie zbawienia i objawia się wraz z dokonaniem dzieła zbawienia w Jezusie Chrystusie. Tajemnica powołania uobecnia się w dziejach ludzkości jako ukryta a zarazem objawiona w misterium Chrystusa i Kościoła. Powołanie rzuca istotne światło na stworzenie mężczyzny i kobiety czyli stworzenie rodziny opartej na fundamencie małżeństwa. Odtąd prawda antropologiczna posiada wymiar sakramentalny. Powołanie przenikając wewnętrznie rzeczywistość stworzoną, umieszcza w samej głębi bytu „nie dające się stłumić wezwanie: rodzino, stań się tym, czym jesteś” (FC 17). Bóg Stwórca i Odkupiciel powierzył człowiekowi – mężczyźnie i kobiecie- zadanie budowania rodziny mocą tej samej Miłości, przez którą istnieje świat i człowiek, oraz tej samej Miłości, którą Objawił Syn Boży na Krzyżu, ustanawiając nowy porządek stworzenia. Odtąd prawda życia ludzkiego i prawda miłości musi być odczytywana wyłącznie w świetle tajemnicy Paschalnej. To wezwanie płynące z głębi sakramentu odzywa się mocą łaski w sercu małżeństwa, w sercu męża i żony, którzy są wezwani do miłowania się tą samą Miłością, która płynie z Misterium Krzyża. Ta koncepcja powołania, wypływająca z sakramentalnego charakteru chrześcijańskiego istnienia stanowi klucz do rozstrzygania szczegółowych pytań mogących się pojawić w kontekście życia małżeńskiego. Wizja przedstawiona przez „Familiaris Consortio” jest jednorodna i charyzmatyczna, jest teologiczna i antropologiczna zarazem, dotyczy bowiem człowieka jako człowieka, a nie tylko „pewnych jednostek” ludzkich uwikłanych w sidła małżeńskie. W „Familiaris Consortio” jest jedna norma małżeńska i jedna norma rodzicielska: to jest zawsze ta sama Miłość, która z Serca Boga poprzez sakrament przenika do serca małżonków. Dlatego miłość małżeńska jest miłością rodzicielską, czyli odpowiedzialną za świętość tajemnicy zrodzenia, to jest równocześnie za świętość Boga – Stwórcy i za godność człowieka powoływanego na świat. Zarówno miłość małżeńska jak miłość rodzicielska, nie mogą istnieć bez czystości małżeńskiej. Tu leży prawdopodobnie główna przyczyna powodująca opór wobec nauki „Humanae Vitae”. „Familiaris Consortio” odrzuca wszelką manipulację antykoncepcyjna, podkreślając sprzeczność postawy antykoncepcyjnej nie tylko z prawem Bożym, ale i z istotą człowieczeństwa. Zawiera się to w twierdzeniu, które głosi, że pomiędzy prawidłowym życiem małżeńskim a antykoncepcją zachodzi nie tylko różnica moralna, lecz także antropologiczna (FC 32). Jest to surowy osąd tej praktyki, ale prawdziwy: ci, którzy stosują antykoncepcję, staczają się na poziom poniżej-ludzki.

Prezbiter - świadek i sługa komunii. Aktualność przesłania Listu do moich kapłanów

Inspiracją dla autora artykułu stały się zebrane w Liście do moich kapłanów refleksje Prymasa Wyszyńskiego na temat tożsamości i misji prezbitera. Zawierają one wiele wątków, które niewątpliwie łączy przenikająca całe dzieło troska o jedność kapłanów w służbie eklezjalnej komunii. Dla Prymasa Tysiąclecia społeczna natura człowieka była czytelnym potwierdzeniem prawdy o jego powołaniu do życia we wspólnocie, nie tylko tej doczesnej, ale i tej nadprzyrodzonej. Należało tę naturalną zdolność do wchodzenia w relacje z innymi właściwie odczytać w świetle Bożego Objawienia. Bogate życie wewnętrzne pozwala kontemplować tajemnicę Trójcy Świętej i dostrzegać w Niej źródło eklezjalnej i międzyludzkiej komunii. Obdarowanie nadprzyrodzoną mocą wspólnoty z Bogiem w Kościele, uzdalnia wierzących w Chrystusa do nowych braterskich relacji, czyniąc z nich prawdziwą Bożą rodzinę. Proces ten dokonuje się dzięki pośrednictwu posługi kapłańskiej, dlatego też prezbiterzy są szczególnie wezwani, aby w ich wzajemnych relacjach jaśniał ten nowy, wspólnotowy styl życia. Osobista więź z Bogiem, relacja z ordynariuszem, pomiędzy prezbiterami, czy też z wiernymi świeckimi to podstawowe wymiary, w których kapłani mają jawić się jako świadkowie i słudzy komunii.

Przestrzenne formy upamiętniania Zagłady

This book is a synthesizing reflection on the Holocaust commemoration, in which space becomes a starting point for discussion. The author understands space primarily as an amalgam of physical and social components, where various commemorative processes may occur. The first part of the book draws attention to the material aspect of space, which determines its character and function. Material culture has been a long ignored and depreciated dimension of human culture in the humanities and social sciences, because it was perceived as passive and fully controlled by human will, and therefore insignificant in the course of social and historical processes. An example of the Nazi system perfectly illustrates how important were the restrictions and prohibitions on the usage of mundane objects, and in general, the whole material culture in relation to macro and micro space management — the state, cities, neighborhoods and houses, but also parks and swimming pools, factories and offices or shops and theaters. The importance of things and space was also clearly visible in exploitative policies present in overcrowded ghettos and concentration and death camps. For this very reason, when we study spatial forms of Holocaust commemoration, it should be acknowledged that the first traces, proofs and mementoes of the murdered were their things. The first "monuments" showing the enormity of the destruction are thus primarily gigantic piles of objects — shoes, glasses, toys, clothes, suitcases, toothbrushes, etc., which together with the extensive camps’ space try to recall the scale of a crime impossible to understand or imagine. The first chapter shows the importance of introducing the material dimension in thinking about space and commemoration, and it ends with a question about one of the key concepts for the book, a monument, which can be understood as both object (singular or plural) and architecture (sculptures, buildings, highways). However, the term monument tends to be used rather in a later and traditional sense, as an architectural, figurative form commemorating the heroic deeds, carved in stone or cast in bronze. Therefore, the next chapter reconstructs this narrower line of thinking, together with a discussion about what form a monument commemorating a subject as delicate and sensitive as the Holocaust should take on. This leads to an idea of the counter-monument, the concept which was supposed to be the answer to the mentioned representational dilemma on the one hand, and which would disassociate it from the Nazi’s traditional monuments on the other hand. This chapter clarifies the counter-monument definition and explains the misunderstandings and confusions generated on the basis of this concept by following the dynamics of the new commemorative form and by investigating monuments from the ‘80s and ‘90s erected in Germany. In the next chapter, I examine various forms of the Holocaust commemoration in Berlin, a city famous for its bold, monumental, and even controversial projects. We find among them the entire spectrum of memorials – big, monumental, and abstract forms, like Peter Eisenman’s Memorial to the Murdered Jews of Europe or Daniel Liebeskind’s Jewish Museum Berlin; flat, invisible, and employing the idea of emptiness, like Christian Boltanski’s Missing House or Micha Ullman’s Book Burning Memorial; the dispersed and decentralized, like Renata Stih and Frieder Schnock’s Memory Places or Gunter Demnig’s Stumbling Blocks. I enrich descriptions of the monuments by signaling at this point their second, extended life, which manifests itself in the alternative modes of (mis)use, consisting of various social activities or artistic performances. The formal wealth of the outlined projects creates a wide panorama of possible solutions to the Holocaust commemoration problems. However, the discussions accompanying the building of monuments and their "future life" after realization emphasize the importance of the social component that permeates the biography of the monument, and therefore significantly influences its foreseen design. The book also addresses the relationship of space, place and memory in a specific situation, when commemoration is performed secretly or remains as unrealized potential. Although place is the most common space associated with memory, today the nature of this relationship changes, and is what indicates popularity and employment of such terms as Marc Augé’s non-places or Pierre Nora’s site of memory. I include and develop these concepts about space and memory in my reflections to describe qualitatively different phenomena occurring in Central and Eastern European countries. These are unsettling places in rural areas like glades or parking lots, markets and playgrounds in urban settings. I link them to the post-war time and modernization processes and call them sites of non-memory and non-sites of memory. Another part of the book deals with a completely different form of commemoration called Mystery of memory. Grodzka Gate - NN Theatre in Lublin initiated it in 2000 and as a form it situates itself closer to the art of theater than architecture. Real spaces and places of everyday interactions become a stage for these performances, such as the “Jewish town” in Lublin or the Majdanek concentration camp. The minimalist scenography modifies space and reveals its previously unseen dimensions, while the actors — residents and people especially related to places like survivors and Righteous Among the Nations — are involved in the course of the show thanks to various rituals and symbolic gestures. The performance should be distinguished from social actions, because it incorporates tools known from religious rituals and art, which together saturate the mystery of memory with an aura of uniqueness. The last discussed commemoration mode takes the form of exposition space. I examine an exhibition concerning the fate of the incarcerated children presented in one of the barracks of the Majdanek State Museum in Lublin. The Primer – Children in Majdanek Camp is unique for several reasons. First, because even though it is exhibited in the camp barrack, it uses a completely different filter to tell the story of the camp in comparison to the exhibitions in the rest of the barracks. For this reason, one experiences immersing oneself in all subsequent levels of space and narrative accompanying them – at first, in a general narrative about the camp, and later in a specifically arranged space marked by children’s experiences, their language and thinking, and hence formed in a way more accessible for younger visitors. Second, the exhibition resigns from didacticism and distancing descriptions, and takes an advantage of eyewitnesses and survivors’ testimonies instead. Third, the exhibition space evokes an aura of strangeness similar to a fairy tale or a dream. It is accomplished thanks to the arrangement of various, usually highly symbolic material objects, and by favoring the fragrance and phonic sensations, movement, while belittling visual stimulations. The exhibition creates an impression of a place open to thinking and experiencing, and functions as an asylum, a radically different form to its camp surrounding characterized by a more overwhelming and austere space.