Autonomia w nauce języka obcego – co osiągnęliśmy i dokąd zmierzamy?

Niniejszy tom poświęcony jest niezwykle istotnemu zagadnieniu w dydaktyce języków obcych, jakim jest autonomia, rozumiana nie tylko jako zdolność i chęć uczniów do przejęcia choćby części odpowiedzialności za własną naukę, ale również jako gotowość nauczycieli do wyjścia poza ramy instytucjonalne i stworzenia warunków, w których postawy i zachowania o charakterze autonomicznym mogą być rozwijane. Książka stanowi zbiór artykułów opartych na wybranych referatach wygłoszonych podczas konferencji pod hasłem Autonomia ucznia w nauczaniu języków obcych – co osiągnęliśmy i dokąd zmierzamy, zorganizowanej w maju 2007 roku przez Instytut Neofilologii Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie oraz Zakład Filologii Angielskiej Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego UAM w Kaliszu. Można ją również uznać za kontynuację rozważań nad autonomią zawartych w publikacji z 2004 roku, zatytułowanej Autonomia w nauce języka obcego i będącej pokłosiem pierwszej konferencji poświęconej tej właśnie tematyce.

Egzystencjalna autonomia człowieka a świat wartości duchowych według Lwa Tołstoja

Wydział Teologiczny

The development of learner autonomy through Internet resources and its impact on English language attainment

Wydział Neofilologii: Instytut Filologii Angielskiej

Zintegrowane podejście dyskursywne do rozwijania sprawności mownych; przedstawienie celów i założeń projektu badawczego

Celem artykułu jest przedstawienie projektu o charakterze badawczo-wdrożeniowym dotyczącego doskonalenia obcojęzycznych kompetencji mownych (wypowiadanie się i rozumienie wypowiedzi ustnych) na poziomie zaawansowanym i przygotowywanym w Instytucie Filologii Romańskiej UAM. Niniejszy projekt zakłada, że istnieją spore możliwości podniesienia skuteczności i ekonomii kształcenia kompetencji mownych, poprzez zintegrowane podejście do celów kształcenia, a także poprzez wykorzystanie narzędzi internetowych. Podejście to zasadza się na integracji trzech zakresów kształcenia, a mianowicie: (1) doskonalenia umiejętności interakcyjnych w zakresie komunikacji półpublicznej, (2) rozwoju kompetencji medialnej oraz (3) rozwoju wiedzy dot. aktualnej, szeroko pojmowanej problematyki społeczno-kulturowej i krytycznego, zobiektywizowanego myślenia w stosunku do prezentowanych ujęć i naświetleń tej problematyki. W niniejszym omówieniu główny nacisk położony zostanie na uargumentowanie zasadności postulowanego zintegrowanego podejścia dyskursywnego, a także na wykazanie wartości dydaktycznej wybranych audycji medialnych. Zaprezentowane zostaną również główne kierunki pracy dydaktycznej oraz wyniki badania pilotażowego.

Nauczyciel języków obcych dziś i jutro

Niniejsza praca zbiorowa stanowi wyraz uznania dla niezwykle ważnej roli nauczyciela w zapewnieniu efektywności procesu uczenia się i nauczania języków obcych na różnych poziomach kształcenia, ogniskując się w szczególności na jego obecnej sytuacji, problemach, którym musi stawiać czoła w codziennej pracy oraz wyzwaniom, z jakimi będzie się musiał zmierzyć w przyszłości. Teksty w niej zawarte podzielone zostały na osiem rozdziałów, w taki sposób, aby zilustrować wymagania, jakim sprostać musi nauczyciel języka obcego, jak również drogę, jaką przechodzi od chwili rozpoczęcia studiów neofilologicznych, poprzez podejmowane przez niego wysiłki zmierzające do podniesienia umiejętności językowych i dydaktycznych i zdobywania kolejnych stopni awansu zawodowego, aż po gotowość do samodzielnego poszukiwania najlepszych metod i technik nauczania, która jest niezbędna, aby mógł się on stać badaczem i innowatorem. I tak, w części pierwszej, zatytułowanej Wiedza, kompetencje i przekonania nauczyciela, znaleźć można opracowania, które pokazują, w jak wielu obszarach nauczyciel języka powinien być specjalistą, aby mógł skutecznie wypełniać powierzone mu role, a co za tym idzie, jak wieloaspektowe i wszechstronne musi być jego przygotowanie. Z kolei rozdział drugi, Autonomia i refleksja nauczycieli, zwraca uwagę na to, że kompetencje i umiejętności, choć niewątpliwie bardzo ważne, nie wystarczą do efektywnego nauczania w różnych sytuacjach, jeśli nie będą one na bieżąco uzupełniane, modyfikowane i dostosowywane do danej sytuacji, a nauczyciel nie będzie potrafił albo chciał sam decydować o doborze materiałów i przebiegu lekcji w danej grupie uczniów. Kolejne dwie części tomu, zatytułowane Kształcenie przyszłych nauczycieli języków obcych i Rozwój zawodowy nauczycieli języków obcych, poświęcone zostały celom, organizacji i sposobom realizacji programów mających na celu przygotowanie przyszłych nauczycieli a następnie podnoszenie ich kwalifikacji, a także kwestiom związanym z awansem zawodowym. W rozdziale piątym, Nauczyciel języka obcego podczas lekcji i zajęć, zamieszczono opracowania wskazujące na rolę nauczyciela w budowaniu relacji z uczniem, wprowadzaniu i ćwiczeniu materiału językowego, rozwijaniu sprawności oraz kształtowaniu charakteru dyskursu edukacyjnego. Z kolei rozdział szósty, Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, porusza jakże istotną a jednocześnie jakże często pomijaną problematykę skutecznego nauczania uczniów z różnego rodzaju deficytami, czy to w klasie integracyjnej, czy w szkole specjalnej. I w końcu ostatnie dwa rozdziały, zatytułowane Badania nad osoba nauczyciela języków obcych i Poszukiwanie optymalnych rozwiązań dydaktycznych, podejmują kwestię prowadzenia badań empirycznych, zarówno tych dotyczących osoby nauczyciela, jak i tych podejmowanych przez nauczycieli z myślą o optymalizacji procesu dydaktycznego. Należy mieć nadzieję, że niniejszy tom przyczyni się do pełniejszego zrozumienia oraz docenienia roli nauczyciela w kształceniu językowym, a kompleksowe i wielostronne ujęcie tej tematyki sprawi, że stanie się on ważnym źródłem refleksji i punktem odniesienia dla badaczy, metodyków, studentów i samych nauczycieli.

Technika role play oraz gry fabularne na lektoracie języka angielskiego a autonomizacja studentów

Publikacja zawiera wybór 14 artykułów zaprezentowanych w trakcie sympozjum nt. „Autonomizacja studentów a efektywność dydaktyki na poziomie zaawansowanym”, które odbyło się w dn. 4-5 lutego 2002 roku w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na zakończenie projektu badawczego pod tym samym tytułem. Autorów łączy innowacyjność podejścia, ukierunkowana na autonomizację studentów. Artykuły obejmują następujące grupy zagadnień: opis stosowanych procedur dydaktycznych, badania i obserwacje efektów tych innowacji, a także wybrane ujęcia teoretyczne. Zbiór stanowi reprezentatywny przegląd aktualnej refleksji i stanu badań empirycznych w szeroko pojętym ujęciu autonomizacyjnym.

Gry fabularne jako technika autonomizująca studenta

Publikacja (…) jest zbiorem tekstów poświęconych zagadnieniu autonomii w dydaktyce języków obcych. Teksty te – w obecnej postaci artykułów – stanowią zapis referatów wygłoszonych na konferencji poświęconej temu właśnie, niezwykle istotnemu dla nowoczesnej dydaktyki zagadnieniu. Konferencje tego typu nigdy dotąd w Polsce się nie odbywały. Jest to więc novum na naszym terenie i wielki tytuł do chwały dla uczelni, która podjęła się organizacji takiego wydarzenia i publikacji artykułów opracowanych na podstawie wygłoszonych tam referatów. Dlatego publikację uważam za niezwykle ważną i potrzebną. (z recenzji wydawniczej Prof. dr hab. Hanny Komorowskiej)

Postawy uczących się w dydaktyce języków obcych w ujęciu autonomizującym

Integracja europejska jest z pewnością zjawiskiem mającym obecnie największy wpływ na przemiany mentalne, społeczne i polityczne naszego społeczeństwa. Członkowstwo w Zjednoczonej Europie mobilizuje nas do porównań i weryfikacji dotychczasowych idei i sposobów wprowadzania ich w życie społeczne. Nauczanie języków obcych jest domeną, w której zmiany są szczególnie widoczne, gdyż to właśnie znajomość języków staje się podstawowym warunkiem uczestnictwa w komunikacji europejskiej i, co się z tym łączy, podstawowym wyzwaniem w edukacji młodych ludzi-członków zjednoczonej Europy. Nowe wyzwania wynikające z przemian ostatnich czasów odnoszą się do wielu aspektów w kształceniu językowym wpisującego się w szeroko pojętą edukację. Do najważniejszych zaliczyć można: realizację humanistycznego ideału wychowania i kształcenia, kładącego nacisk na otwartość wobec odmienności kulturowej, tolerancję i wychowanie w duchu demokracji, a także na prawo do odmienności i funkcjonowania każdego człowieka, przygotowanie i kształcenie ustawiczne nauczycieli języków obcych poprzez ujednolicenie tzw. standardów nauczania przy jednoczesnym respektowaniu indywidualnych celów nauki języków, podnoszenie jakości kształcenia językowego poprzez skoncentrowanie działań dydaktycznych na osobie ucznia, tworzeniu tożsamości (wielo)językowej, wdrażaniu do autonomii. (Z przedmowy)

Współpraca dydaktyczna na poziomie zaawansowanym: cele, zasady i formy

Jak efektywnie doskonalić się w komunikacji ustnej na poziomie zaawansowanym? Publikacja niniejsza podejmuje tę kwestię w sposób całościowy i nowatorski, sytuując ją w perspektywie autonomizacji. Jest to plon 2-letniego projektu badawczego zrealizowanego na Wydziale Neofilologii UAM przez zespół pod kierunkiem prof. W. Wilczyńskiej, złożony z psychologa i 10 filologów aż 5 specjalności językowych. Część I obejmuje zagadnienia ogólne: specyfikę komunikacji ustnej, kształtowanie postaw proautonomicznych i osobistej kompetencji komunikacyjnej, relację współpracy dydaktycznej, zastosowaną metodologię badań, implikacje dydaktyczne. Część II zawiera 9 szczegółowych sprawozdań z badań dotyczących m.in. kształtowania samooceny, wrażliwości językowej, umiejętności argumentacyjnych i postawy podmiotowej. Całość uzupełnia słowniczek terminów dotyczących autonomizacji oraz bibliografia. W sumie praca ta stanowi dobre wprowadzenie do badań glottodydaktycznych, a także autorską i pogłębioną refleksję nad wybraną problematyką.

Uczenie działań komunikacyjnych poprzez bezpośrednią instrukcję

The article focuses on teaching and learning conversational actions in English as a FL in direct instruction based on the guided discovery observation of discourse models such as transcribed video discus-sions and conversations. The aim of the task is to develop students’ communicative awareness, which in turn allows them to find in dis-course those communicative actions which suit their communicative style and contribute to the development of their personal communicative competence. Discourse observation tasks are accompanied by project tasks such as classroom role plays and discussions and interviews with a foreigner in which students are expected to produce the observed communicative actions. The paper is based on a case study of one student’s performance in the selected two types of tasks, discourse observation tasks and an interview with a foreigner.

Uczenie działań komunikacyjnych poprzez bezpośrednią instrukcję

The article focuses on teaching and learning conversational actions in English as a FL in direct instruction based on the guided discovery observation of discourse models such as transcribed video discus- sions and conversations. The aim of the task is to develop students’ communicative awareness, which in turn allows them to find in dis- course those communicative actions which suit their communicative style and contribute to the development of their personal communic- ative competence. Discourse observation tasks are accompanied by project tasks such as classroom role plays and discussions and inter- views with a foreigner in which students are expected to produce the observed communicative actions. The paper is based on a case study of one student’s performance in the selected two types of tasks, dis- course observation tasks and an interview with a foreigner.

Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe. Dydaktyka zadaniowa a rozwój osobistej kompetencji komunikacyjnej w warunkach półautonomii

Wydział Neofilologii

Osoby uczące się j. obcych jako partnerzy refleksji w procesie kształtowania kultury informacji zwrotnej w dydaktyce j.niemieckiego jako obcego na poziomie uniwersyteckim

Wydział Neofilologii:Instytut Lingwistyki Stosowanej