Nie tylko Dzierżon: wprowadzenie do bibliografii piśmiennictwa pszczelniczego na Śląsku

Zadaniem artykułu jest ukazanie dorobku piśmiennictwa pszczelniczego na Śląsku. Pretekstem do poruszenia tego tematu jest przypadająca w 2011 roku dwusetna rocznica urodzin wybitnego pszczelarza Jana Dzierżona. Osoba i dokonania najsłynniejszego chyba w świecie Ślązaka do tego stopnia zdominowały historię pszczelarstwa tego regionu, że właściwie bardzo niewiele mówi się o dorobku innych działających aktywnie śląskich pszczelarzach praktykach i publicystach. Tymczasem dorobek ten jest imponujący. W części pierwszej artykułu przypomniano Nickela Jacoba ze Szprotawy, autora pierwszej wydanej na Śląsku książki pszczelarskiej, uznanego jednocześnie za ojca niemieckiej bibliografii pszczelarskiej. Wśród pionierów niemieckiej literatury fachowej dotyczącej pszczół znajduje się też Johann Coler ze Złotoryi. W XVIII wieku swą działalność praktyczną i publicystyczną w znacznej mierze związali ze Śląskiem Łużyczanin Adam Gottlieb Schirach i Niemiec Johann Riem. W dziełach innych autorów z zakresu gospodarstwa wiejskiego pojawiają się również fragmenty poświęcone pszczelarstwu. Dorobek swych poprzedników wzbogacił i swą działalnością rozsławił śląskie pszczelarstwo ksiądz dr Jan Dzierżon, odkrywca partenogenezy, konstruktor nowoczesnego ula, autor licznych publikacji. „Księciu pszczół” poświęcona została druga część artykułu. Przedstawiono w niej pokrótce jego życie i działalność, dzieje walki o uznanie teorii partenogenezy, ogromny dorobek publicystyczny. Wskazano jednocześnie na brak opracowania pełnej bibliografii podmiotowej. Dzierżon był wydawcą jednego z pierwszych na Śląsku czasopism pszczelarskich. Dorobek śląskiego czasopiśmiennictwa pszczelarskiego jest bogaty i dziwi fakt, że właściwie w bardzo małym dotychczas stopniu został poznany. Część trzecią poświęcono niemieckim i polskim czasopismom pszczelarskim wydawanym na Śląsku. Uwzględniono tutaj tytuły samoistne oraz dodatki. W podsumowaniu wykazano, że we wszystkich obszarach bibliografia piśmiennictwa śląskiego wymaga kompleksowego rozpoznania. Stan opracowania piśmiennictwa pszczelarskiego na Śląsku stanowi w pewnej mierze odbicie stanu bibliografii tego zagadnienia na ziemiach polskich.

Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju sieci komunikacyjnej na obszarze młodoglacjalnym (zlewnia Perznicy, Pojezierze Drawskie

The aim of the studies in the Perznica River catchment were relief changes caused by the development of transportation infrastructure. This type of transformation is dependable on the state of economy and the settlements. The development of transportation network in the last two hundred years was examined through the analysis of archival cartographic materials – maps from the years 1789, 1855, 1877, 1935 – and the comparison with the situation from mid 1980s. The Perznica River catchment has an area of 249 km2 and it is located in north-western Poland in the central part of the Drawskie Lakeland macroregion, which belongs to the West Pomeranian Lakeland. The heterogeneous Perznica River catchment relief has a denivelation of 159 m and is within 60 and 219 m a.s.l. The study area is within the Parsęta River lobe. A number of subzones, whose morphological diversity and diversity of sediments lithofacies is mainly a reflection of areal deglaciation of the continental ice-sheet marginal zone, has been distinguished and these are: • subzone of the internal kame moraine – the undulated moraine upland, diversified by kame forms and kettle holes, • subzone of ice-free space forms – the uplands of kame plateaux, • subzone of melt-out lake basins – Lake Wielatowo basin with a characteristic collar ridge, • morphological levels of the northern Pomeranian sloping surface – mainly flat moraine uplands and small outwashes. The economic development of the Perznica River catchment advanced in close connection with the physical and geographical context, mainly with the relief, soils and hydrological conditions. As a result, the flat moraine uplands and marginal outflow plains, which were easiest to cultivate, have been developed and populated faster than any other. Since the early medieval period, large, compact villages, often centered around big estates, were emerging in those areas. In areas with a high relief energy–kame-melt moraines, ice-free space forms and ridges around melt-out lake basins–farming entered on a larger scale from the eighteenth century. Scattered settlements in those areas forced the creation of a dense access road network to farms and fields. In the case of anthropogenic forms of transportation with denivelation exceeding 1 m in the study area, road excavations are present for 37.3 km, road undercuttings for 43.8 km and road embankments for 38.7 km in total length. That gives a high ratio of density of such forms, equal to 2.1 km per km–2.

Wolumin mszalny poznańskich karmelitów bosych

Komunikat prezentuje wolumin mszalny z poznańskiego klasztoru karmelitów bosych z lat 1685–1705 (1738) w oprawie z aksamitu, z okuciami ze srebra, pochodzącej z początku XVIII wieku, a wykonanej zapewne w lokalnym warsztacie introligatorskim.