Holocaust w powieści Wasilija Grossmana "Życie i los"

Tematem artykułu jest książka bezpośrednio nie zaliczana do literatury Holocaustu, wybitna powieść Życie i los, rosyjskiego pisarza i dziennikarza Wasilija Grossmana, który dziś uznawany jest za jednego z najważniejszych twórców rosyjskich XX wieku. Życie i los okazuje się przykładem ujęcia dramatu Shoah na tle wojny jako części wielkiej Historii poddanej szaleństwom ideologii i polityki nazistów oraz terroru i rosnącego z drugiej strony antysemityzmu w państwie bolszewickim. Jednocześnie Zagłada pozostaje w tym utworze przede wszystkim tragedią konkretnych osób, widziana w porządku pojedynczej ludzkiej egzystencji, która nie daje się nigdy całkowicie sprowadzić do tego, co bezosobowe i masowe. Indywidualna perspektywa humanizuje obraz historii, ale też i go podważa w jego ogólnych strukturach i narracjach. Artykuł opisuje elementy, które składają się na żydowski wątek utworu. Dla jego odczytania ważny okazuje się szerszy kontekst biografii Grossmana i historia powstania oraz wydania powieści Życie i los. Jak widać – rosyjski pisarz dokonał dwóch znaczących gestów w odniesieniu do problemu reprezentacji Zagłady: z jednej strony zwrócił się ku konwencjom literackim, wykorzystał epicki rozmach, kompozycję wielowątkową i panoramiczne ujęcia wraz z ich koncepcją realizmu, wehikularności słowa, a jednocześnie wyszedł poza estetyczne ramy tekstu literackiego, wprowadził elementy lirycznych opisów i autobiograficzne akcenty oraz podkreślił etyczny wymiar całości – jako formy pamięci o tych niezliczonych ofiarach nie tylko Zagłady, ale i każdego XX wiecznego totalitaryzmu.

Krytyka dziewiętnastowiecznego rozumu. Źródła i konteksty Pałuby Karola Irzykowskiego

Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej: Instytut Filologii Polskiej

Widzieć siebie — z czasu minionego ("Tamten" Bolesława Leśmiana i "Kilkunastoletnia" Wisławy Szymborskiej)

The article presents a juxtaposition of the following two brilliant poems "Tamten" (from the collection of poems entitled "Napój cienisty", 1936) and "Kilkunastoletnia" (from the collection of poems entitled "Tutaj", 2009) that employ the same idea of an encounter with oneself – an adolescent person (in the former poem) and a teenage girl (in the latter). The poems exceed the literary convention of just a lyrical reminiscence of the past, they rather form a particular dialogue with the narrator as he/she was years ago, or even propose a kind of a confrontation. Both poems indirectly feature reflections on the passing time and on the author's identity. The poem written by Leśmian fits perfectly into his poetical system, both in terms of the introduction of metaphysical threads and the application of the elements of a love poem and in terms of the plot outline, somewhat reminiscent of his ballads. Szymborska's poem also concurs with her own poetics mostly due to the characteristic subtle auto-irony.

Det individuella möter det kollektiva. Självbiografiskt stoff i barndomsskildringar från det svenska folkhemmet

The subject of the article are autobiographical threads present in Swedish stories about childhood and adolescence published after 1986 that form part of the narrative pertaining to the origins, evolution and decline of the Swedish welfare state (folkhemmet). With reference to such concepts as autobiographical pact, autobiographical novel and auto-fiction, the author discusses the various ways six contemporary Swedish writers (PC Jersild, Kjell Johansson, Susanna Alakoski, Jonas Gardell and Lena Andersson) use their biographies. Special focus is given to the notion of how a cogitation upon individual fate becomes universal when placed in a social context. Another problem analysed by the author is the significance of autobiographical threads for building relationships between the writer and the reader and for the reception of a literary text.

Najważniejsze kierunki, motywy i podstawy konstrukcji wierszy Pirbala Muhammuda

Wydział Neofilologii: Katedra Studiów Azjatyckich

Autsajder literacki w niemieckiej i rosyjskiej prozie XIX-XI wieku. Badania narratologiczne

Wydział Neofilologii: Instytut Filologii Germańskiej

Buland al-Ḥaydarī – poeta pokolenia prekursorów współczesnej poezji arabskiej. Interpretacja twórczości

Głównym celem dysertacji jest interpretacja twórczości Bulanda al-Ḥaydarīego (iracki poeta kurdyjskiego pochodzenia (1926-1996)). Utwory Al-Ḥaydarīego zawierają w sobie charakterystyczne cechy współczesnego wiersza arabskiego. Opisują ponadto najważniejsze historyczne, społeczne i osobiste doświadczenia literackiego pokolenia tego poety, jak również innych członków społeczności arabskiej w okresie po II wojnie światowej. Praca doktorska składa się z dwóch części. Pierwszą część poprzedza krótki opis stanu badań nad liryką Al-Ḥaydarīego. W pierwszym jej rozdziale przedstawiono życiorys i biografię literacką poety oraz wyjaśniono pojęcia takie jak: ‘współczesna poezja arabska’, ‘wolna poezja’, ‘poemat prozą’ czy ‘ruch wolnej poezji’. Wspomniano również o głównych nurtach w poezji arabskiej w latach 50. i 60. XX w., jak również ukazano sposób, w jaki modernistyczni poeci postrzegali poezję. Natomiast w drugim rozdziale przedstawiono pokrótce charakterystyczne cechy (stylistyczne, składniowe i melodyczne) współczesnego wiersza arabskiego i zilustrowano je fragmentami utworów Al-Ḥaydarīego. Druga część dysertacji składa się z pięciu rozdziałów. W każdym z nich przedstawiono jeden lub kilka głównych motywów oraz ich różne warianty: w pierwszym rozdziale – motyw miłość, w drugim – motyw istnienia (życie i śmierć), w trzecim – motywy ojczyzny, obczyzny, zaangażowania społecznego twórcy i jego wyobcowania, w czwartym – motyw przestrzeni (np. dom, droga, raj, piekło) oraz w piątym – motyw czasu (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość).

„Uksiążkowić świat”, czyli kilka słów o liberaturze

Celem artykułu jest przybliżenie kwestii dotyczących nowego zjawiska w literaturze, choć swymi korzeniami sięgającego czasów bardzo odległych, mianowicie liberatury. Przedstawiam nie tylko podstawowe tezy związane z liberaturą, np. postrzeganie utworu jako integralnej całości, w której następuje stopienie słowa i przestrzeni, ale także swoistą ewolucję form literackich, prowadzącą do narodzin nowego nurtu. Sednem tego procesu jest położenie nacisku na współistnienie formy i treści, obecne już w poezji wizualnej wywodzącej się ze starożytności i średniowiecza, a przybierające na sile w twórczości autorów związanych z XX-wiecznymi ruchami awangardowymi. „Totalne” myślenie o literaturze zyskało najciekawszy wyraz w twórczości autorów liberatów: Zenona Fajfera, Katarzyny Bazarnik i Radosława Nowakowskiego (zarówno praktyków, jak i teoretyków liberatury), których sylwetki oraz dzieła przedstawiam pokrótce w niniejszym artykule.

Form, fi gure, and the experience of time in seven southern composers of the 1950s-60s

After the 1980s it is diffi cult, following stylistic criteria, to draw a map of contemporary academic music. All styles are compossible, and all are practiced. In this context, the geographical entity “South of Italy” does not stand out for a musical identity with special technical-stylistic features. Rather, at a socio-cultural level, the South remains today – in music no less than in all areas where there is a gap between top development and stagnation – a land of emigrants: six out of the seven composers treated (Ivan Fedele, Giuseppe Colardo, Rosario Mirigliano, Giuseppe Soccio, Nicola Cisternino, Biagio Putignano, Paolo Aralla) live in the North of Italy. The positive aspect of this is the affi nity of the South with the transnational and superstructural community of contemporary music, which from European and Western has now become almost global. The composers under consideration belong to the generation of the ‘50s, rooted in the serial and post-serial movements (from which Franco Donatoni, Luciano Berio, Luigi Nono, Salvatore Sciarrino, Giacinto Scelsi, are the principals models, to mention only the Italians), dipped in the general phenomenon of timbrism (particularly spectralism), and acquainted with electronics. They draw from these sources various instruments of compositional technique and aspects of their poetics. In particular these composers, active from the ‘80s, develop new ways of construction of the temporal form of music. They share the goal to establish a new continuity, different from the tonal one but at the same time transcending the serial and post-serial disintegration and fragmentation. The primary means to this end is a new enhancement of the category of fi gure, as a clear and distinct, recognizable aggregate of pitches, intervals, register, durations, timbre, articulation, dynamics, and texture. Each composer elaborates the atonal fi gural material in different ways, emphasizing one aspect or another. For example, Fedele (1953) is a master in the management of form per se, Colardo (1953) in the activation of disturbed harmonic effects, Mirigliano (1950) in the creation of a slight tension from the smallest vibrations of sound, Soccio (1950) in the set up of movement by means of accumulations and discharges of energy, Cisternino (1957) in a Cagean-Scelsian emphasis on sound as such, Putignano (1960) in the suspension of time through the succession and transformation of images, Aralla (1960) in the foundation of form from below, from the concreteness of sound.

Egzystencjalna autonomia człowieka a świat wartości duchowych według Lwa Tołstoja

Wydział Teologiczny