Percepties van Leerlingen uit het Voortgezet Daltononderwijs ten aanzien van Reflectie

Toebosch, B. (2016). Percepties van Leerlingen uit het Voortgezet Daltononderwijs ten aanzien van Reflectie. Mei, 31, 2016, Heerlen, Nederland: Open Universiteit

De Nederlandse Dalton Vereniging (NDV) heeft reflectie recent toegevoegd als kernwaarde van het daltononderwijs en dit sluit aan bij de bewegingen in het onderwijs. Veel scholen proberen op verschillende wijzen leerlingen te laten reflecteren. Om het reflectieproces van leerlingen effectief te kunnen ondersteunen, is kennis over hoe zij reflectie percipiëren onontbeerlijk. Ondanks dat er volop wetenschappelijke studies ten aanzien van reflectie beschikbaar zijn en de kennis omtrent reflectie toeneemt, is het vooralsnog echter onduidelijk wat leerlingen in het voortgezet onderwijs onder reflectie verstaan. In deze studie worden percepties van leerlingen uit het voortgezet daltononderwijs ten aanzien van reflectie onderzocht. Het doel van het onderzoek is de percepties van leerlingen ten aanzien van reflectie te inventariseren om daarmee de ondersteuning van reflectieactiviteiten in het voortgezet daltononderwijs te optimaliseren. De ideeën van leerlingen over: het niveau van reflecteren, de benodigde competenties tijdens het reflectieproces, de verschillende reflectie-activiteiten en de percepties ten aanzien van de leeropbrengst van reflectie worden geïnventariseerd. Een digitale vragenlijst is afgenomen bij 759 daltonleerlingen van twee scholen voor voorgezet onderwijs. De deelnemende leerlingen variëren in niveau van mavo, havo of vwo. Bij de digitale vragenlijst is gebruikt gemaakt van vertaalde items uit de Junior Metacognitive Awareness Inventory (Jr. MAI; Sperling, Howard, Miller, & Murphy, 2002) en uit de Reflective Thinking Questionnaire (RTQ) van Kember en Leung (2000). Tevens is een focusgroep bijeengekomen met daarin 6 daltonleerlingen uit een van de twee daltonscholen. De resultaten zijn geanalyseerd en naast de inzichten uit de literatuur gelegd. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat leerlingen op het niveau ‘understanding’ reflecteren. Dit is het tweede niveau van reflecteren en geeft een doordachte handeling weer. Tevens wordt duidelijk dat leerlingen zichzelf competent vinden in wat te doen bij reflecteren, maar minder weten hoe de reflectie-activiteiten verbeterd kunnen worden. Ook laten de resultaten zien dat de reflectieactiviteiten die na het handelen plaatsvinden het minst gebruikt worden door leerlingen; het tijdens en vooraf reflecteren komt vaker voor. De reflectieactiviteiten die samen met andere leerlingen plaatsvinden, komen volgens dit onderzoek weinig voor. Daarbij zien de leerlingen een hogere opbrengst bij het zelf reflecteren in vergelijking met de opbrengst van reflecteren met anderen. Docenten en leerlingen kunnen de resultaten gebruiken om het reflectieproces te optimaliseren en zorg te dragen voor een ontwikkelingslijn ten aanzien van het niveau van reflecteren. Mogelijke verklaringen en implicaties voor het onderwijs zijn uitgewerkt en tevens zijn suggesties gedaan voor vervolgonderzoek.