Dyskurs pedagogiczny w kształceniu początkowym nauczycieli języków obcych

Wydział Neofilologii: Instytut Filologii Romańskiej

Wśród różnorodnych propozycji profesjonalizacji nauczycieli języków obcych, ważne miejsce zajmują formy kształcenia umożliwiające rozwijanie refleksyjności przyszłych nauczycieli poprzez analizę praktyki nauczycielskiej. Niniejsza rozprawa jest głosem w dyskusji na temat zastosowania analizy praktyki nauczycielskiej w kształceniu początkowym nauczycieli języków obcych, koncentrując się przede wszystkim na wpływie interakcji społecznych i dyskursywnych zachodzących między uczestnikami procesu analizy, na inicjowanie i przebieg refleksji. Zaproponowane w pracy podejście zakłada, że dyskurs pedagogiczny, wynikający z działania dydaktycznego w klasie językowej oraz w sytuacji kształcenia, może mieć wpływ na efektywność analizy i tym samym, na jakość kształcenia. Celem rozprawy jest rozpoznanie funkcjonowania analizy praktyki oraz weryfikacja, w jakiej mierze zaproponowane podejście może przyczynić się do wypracowania innowacyjnego kształcenia nauczycieli języków obcych, opartego na założeniach socjokontruktywistycznego budowania wiedzy. Przeprowadzone badanie w działaniu wykazało, iż dyskurs kształceniowy, pod warunkiem zastosowania w nim strategii dyskursywnych sprzyjających interaktywnemu negocjowaniu znaczenia, wpływa na refleksywność podmiotu w zakresie umiejętności przewidzianych w profilu kształcenia. Ponadto, włączenie do analizy praktyki dyskursu pedagogicznego przeprowadzonej lekcji (z użyciem wypracowanego narzędzia – Guide de lecture) ma zasadniczo pozytywny wpływ na porządkowanie refleksji podmiotu, przybliżanie przebiegu lekcji, ujawnianie roli interakcji dyskursywnych w procesie akwizycji języka i z tego powodu uznany zostaje w rozprawie za ważne narzędzie wsparcia analizy praktyki w kształceniu nauczycieli języków obcych.

Among the various forms of professional foreign language teacher education on offer those that seem particularly important are at the same time those that stimulate pre-service teachers to reflect on their teaching practice through analyzing it. The present dissertation is intended to contribute to the discussion about how to utilize teaching practice analysis in pre-service foreign language teacher training, while focusing primarily on the influence of social interactions involving discourse between participants of the analytical process on the initiation and course of reflection. The present author proposes that the pedagogical discourse that results from the teacher's activity in their foreign language classroom as well as from the teacher's professional training may affect the effectiveness of the analytical process, thereby influencing the quality of the teaching itself. The aim of the dissertation is to recognize how such teaching practice analysis actually works and to verify the proposed approach in terms of its usefulness in designing innovative forms of foreign language teacher education based on the principles of a socio-constructivist knowledge building. The action research carried out for the purpose of the dissertation has proven that, on condition that one employs strategies that involve discourse, thus facilitating an interactive meaning negotiation,educational discourse affects the subject's capacity for reflection with regard to the competencies expected of the subject in accordance with their educational profile. Moreover, including the pedagogical discourse observed in a conducted language lesson (with the specially designed tool – guide de lecture) in the analysis of teaching practice should, in principle, have a positive effect on the subject's ability to reflect on the course of the conducted lesson, and reveal the role that interactions involving discourse play in the process of language acquisition. Therefore, pedagogical discourse is hereby considered a vital tool supporting teaching practice analysis in foreign language teacher training.

Parmi nombreuses propositions de la professionnalisation des enseignants de langues étrangères, la formation expérientielle à visée réflexive, exploitant les ressources de l’analyse de pratique, occupe une place de prédilection. La présente étude est une proposition d’application de l’analyse de pratique dans la formation initiale des enseignants de langues étrangères par la mise en exergue de l’impact des interactions sociales et discursives, initiées entre les participants du processus analytique, sur l’initiation et le déroulement de la réflexion. L’approche proposée est fondée sur la conviction que le discours pédagogique, celui de l’action enseignante et celui de l’action formative, peut influencer l’efficacité de l’analyse de pratique et de même la qualité de la formation en cours. L’objectif principal de l’étude consiste à décrire et à saisir le fonctionnement de l’analyse de pratique, ainsi qu’à vérifier dans quelle mesure l’approche proposée peut contribuer à l’élaboration d’une formation innovante des enseignants de langues, assise sur les principes socioconstructivistes de l’enseignement/apprentissage/formation. La recherche-action réalisée dans le cadre de l’étude a démontré que le discours pédagogique/formatif, à condition d’y mettre en place des stratégies discursives favorisant les négociations interactives du sens, influence la réflexivité du sujet, particulièrement quant aux capacités prévues dans le profil de la formation retenu. En outre, l’exploitation dans l’analyse de pratique du discours pédagogique du cours de langue commenté (avec l’instrument supportant sa compréhension – le Guide de lecture) soutient et structure la réflexion du sujet, facilite la prise de conscience du déroulement effectif de la leçon, dévoile le rôle constructif des interactions discursives dans l’acquisition de la langue étrangère. Les résultats de la recherche indiquent que le discours pédagogique peut être considéré comme un support potentiellement important de l’analyse de pratique dans la formation des enseignants de langues étrangères.