Społeczna interpretacja wybranych wczesnośredniowiecznych cmentarzysk rzędowych w perspektywie gender studies i lifecycle analysis

Wydział Historyczny: Instytut Prahistorii

Praca składa się z dwóch części. Część pierwsza stanowi analizę i interpretację materiału źródłowego (archeologiczno-antropologicznego) pochodzącego z wybranych wczesnośredniowiecznych cmentarzysk rzędowych usytuowanych w dorzeczu Odry i Wisły. Część druga to natomiast apendyks – katalog, w którym została zebrana i zaprezentowana cała dostępna podstawa źródłowa analizowana w pracy oraz dokonana została szczegółowa analiza poszczególnych cmentarzysk.W ramach pracy w pierwszej kolejności dokonuję charakterystyki wczesnośredniowiecznego obrządku pogrzebowego i jego przemian ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki cmentarzysk rzędowych. Następie przedstawiam teorię i główne założenia koncepcji płci kulturowej (ang. gender) i cyklu życiowego (ang. lifecycle) oraz możliwości i sposoby ich badania na podstawie materiałów archeologicznych pochodzących z cmentarzysk. Z kolei staram się określić zasady strukturyzujące obrządek pogrzebowy reprezentowany na omawianych cmentarzyskach oraz przeprowadzam analizę materiałów archeologicznych z tych cmentarzysk mającą na celu ustalenie i określenie reguł traktowania i wyposażania zmarłych w zależności od płci i wieku oraz omówienie odstępstw od tych reguł, co wiążę się z obserwacją różnic w występowaniu zabytków w ramach wyróżnionych kategorii wieku i płci zmarłego. Dodatkowo podejmuję próbę określenie roli form materialnych w konstruowaniu i wyrażaniu różnych tożsamości społecznych, a także wyrażaniu i zaznaczaniu etapów, i progów (cezur) życiowych w ramach stosowanego na cmentarzyskach rzędowych obrządku pogrzebowego.Dokonywane w pracy analizy i interpretacje opierają się na założeniu, że śmierć i związane z nią obrzędy pogrzebowe to, oprócz posiadania innych wymiarów, wydarzenie społeczne. W związku z tym w obrzędach pogrzebowych i ich materialnych pozostałościach mogą w pewnej mierze znaleźć swoje odzwierciedlenie zjawiska społeczne.

The dissertation consists of two parts. Part one comprises social analysis and interpretation of archaeological and anthropological burial data from selected early medieval row cemeteries located in the catchment area of Odra and Vistula rivers. Part two comprises the gazetteer of row cemeteries consisting the sample of burials used as evidence for undertaken analyses and interpretations. At first, I characterize early medieval burial customs and its changes over time, focusing primarily on inhumation burial rite and row cemeteries. Then, I present the outline of gender theory and concepts of gender studies and lifecycle analysis as well as consider possibilities and methods of their investigation based on archaeological and anthropological source materials. I try to define rules structuring burial customs represented on row cemeteries and analyze archaeological and anthropological materials from these cemeteries to define rules of treating and furnishing the dead depending on gender and age. I also consider deviations from the rules which is connected with observing variation in presence of grave goods and grave structures connected with particular gender and age category. Moreover, I investigate the role of material forms in burial rite practiced on row cemeteries in constructing and expressing various social identities as well as in marking stages and thresholds in lifecycle.Undertaken analyses and interpretations are based on an assumption that death and connected with her burial ritual is, despite other dimensions, a social event. From that reason in burial customs and its material remains may be reflected social phenomena.